Qəzzadakı fəlakəti tək bir şəxsin ambisiyalarına endirmək bir sualı görməzdən gəlməkdir: Niyə İsrail cəmiyyəti bu müharibəni dəstəkləməyə davam edir?
New York Times qəzetində dərc olunan geniş həcmli bir reportaj oxuculara Qəzzadakı soyqırımla bağlı ətraflı təhlil təqdim edir. Məqalənin əsas iddiası odur ki, müharibənin davam etməsi İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun hakimiyyətdə qalmaq üçün şəxsi maraqlarına xidmət edir.
Bu, xüsusilə onun davam edən korrupsiya məhkəməsi və 7 oktyabr hərbi uğursuzluğundan sonra siyasi nüfuzuna dəyən ağır zərbə fonunda aktuallaşır. Times-ın yazdığına görə, bu hadisələrin kəsişməsi Netanyahunu müharibəni uzatmağa məcbur edib – siyasi sağ qalmaq üçün.
Lakin bu yanaşma – liberal sionist çevrələrdə geniş yayılmış – Qəzzadakı fəlakəti təhlükəli şəkildə bir adamın ambisiyalarına endirir.
Bu, təkcə Qəzzadakı soyqırıma deyil, ümumilikdə region boyu həyata keçirilən hücumlara qarşı İsrail ictimaiyyətinin geniş dəstəyini görməzdən gəlir. İsrailin hərbi əməliyyatlarını – xüsusilə Suriyada məzhəbçilik zəminində baş verən zorakılıqlar fonunda – yalnız imperialist gücün regiona zorla, qorxu ilə və ərazi genişlənməsi təhdidi ilə iradəsini qəbul etdirməyə çalışması kimi anlamaq olar.
Bu yanaşma əsas bir sualı da kənarda qoyur: Təxminən iki ilə yaxındır Qəzzadan yayımlanan dəhşətli görüntülərə baxmayaraq, İsrail ictimaiyyəti niyə bu müharibəni dəstəkləməyə, hətta onun daha da sərtləşdirilməsini tələb etməyə davam edir?
Bugünkü İsrail ictimai müzakirələrinin mərkəzində müharibənin mənəviyyatı yox, onu kimin aparmalı olduğu dayanır. Əsas mübahisə, indiyə qədər hərbi xidmətə çağırılmayan ultra-ortodoks yəhudilərin də xidmətə cəlb olunması ilə bağlıdır – bu istisnanın qanunla təmin olunması tələb edilir.
Dünyəvi və milli-dini təbəqə “qurbanlıqda bərabərlik” tələb edir, müharibənin davam etməsini qaçılmaz sayaraq sadəcə onun “ədalətli aparılmasını” istəyir.
Aşkenazi ultra-ortodoksların partiyası olan “Birləşmiş Tövrat Yəhudiliyi” yaxınlarda çağırışla bağlı hökumətdən ayrıldığını elan etdi – bu qərar müharibəyə etiraz yox, sadəcə orduya kimlərin çağırılacağı ilə bağlı narazılıq idi.
Beynəlxalq reaksiyalar
Bu yanaşma beynəlxalq ictimaiyyətin artan etirazlar fonunda baş verir. Boykot hərəkatı akademik çevrələrə də sirayət edib: Beynəlxalq Sosiologiya Assosiasiyası İsrail Sosioloji Cəmiyyətinin Qəzzadakı soyqırımı pisləmədiyinə görə onunla əlaqələri kəsməyə çağırıb.
Kulturoloji boykotlar daha az görünən formada olsa da, artmaqdadır. Siyasi səviyyədə isə ABŞ-ın İsrailə dəstəyi – əvvəllər iki partiya arasında ortaq mövqe idi – indi hər iki partiya daxilində açıq müzakirə mövzusudur. Müzakirələr həm Qəzzadakı soyqırımın mənəviyyatına, həm də İsrailin ABŞ siyasətindəki qeyri-proporsional (qeyri-mütənasib) təsirinə yönəlib.
Eyni zamanda, xaricə səfər edən israillilər ilk dəfə olaraq qlobal miqyasda tənqid və etirazla üzləşirlər. Lakin bu reaksiyalar onları düşünməyə vadar etmək əvəzinə, daha da inkarçılığa sürükləyir.
İsrail ictimaiyyətinin böyük hissəsi üçün məsələ Qəzzada baş verənlər deyil, dünyanın antisemitizmidir – istər Qərbdə, istər Şərqdə. Onların fikrincə, dünya onlara qarşı çıxıb və buna görə də özlərində heç bir günah görmürlər.
Qəzzada baş verən fəlakət geniş ictimai konsensus, onu qanuniləşdirən məhkəmə sistemi və uzun müddətdir fələstinliləri qeyri-insan kimi təqdim edən siyasi mədəniyyətin nəticəsidir.
ABŞ-da uzun illər yaşamış Netanyahu ölkənin daxili siyasətini yaxşı bilir. O, “Qəzza müharibəsi hələ hədəflərinə çatmayıb” deyəndə, əslində cəbhədəki vəziyyəti deyil, sorğulardakı reytinqini nəzərdə tutur. İrana qarşı son hava zərbələri hər hansı strateji nəticə verməsə də, onun reytinqini bir qədər yüksəltdi.
Daha pisi odur ki, həm Netanyahunun tərəfdarları, həm də “müxalifət” adlanan qüvvələr soyqırımı təşviq edən ritorikanı təşviq edib və bu artıq əsas axına çevrilib.
Son sorğulara görə, yəhudi israillilərin 82 faizi Qəzza əhalisinin köçürülməsini – yəni qovulmasını – dəstəkləyir. Heç bir ölkənin bu insanları qəbul etməyə razı olmaması fonunda faktiki olaraq Qəzzada konslager rejimi formalaşır.
Bu kontekstdə atəşkəsə dair istənilən müzakirə mahiyyətsizdir. İsrail – istər Həmasla, istər Livanla, istərsə də Suriya ilə – heç bir razılaşmaya əməl etmədiyini göstərib. İsrail diplomatiyası tamamilə hərbi gücə və birtərəfli şəkildə vədləri pozmaq qabiliyyətinə əsaslanır.
Amansız strategiyalar
İsrail cəmiyyətində Qəzza müharibəsinə qarşı narazılıq artsa, girovların azad olunması tələbləri güclənsə və israilli əsgərlərin artan itkiləri narahatlıq doğursa da, dövlətin milyonlarla fələstinlini Qəzzanın dörddə birindən az olan əraziyə sıxışdırmaq strategiyalarının qəddarlığına kimsənin etiraz etməməsi narahatedicidir.
İsrail ictimai rəyində açıq şəkildə Giora Eilandın məşhur “General Planı”nın yenidən gündəmə gətirilməsi müzakirə olunur – bu plan açıq şəkildə aclıqdan məcburi köç üçün vasitə kimi istifadə olunmasını tövsiyə edir.
Lakin Qəzzada baş verən fəlakət bir nəfərin əsəri deyil. Bu, geniş ictimai konsensus, onu qanuniləşdirən məhkəmə sistemi və uzun illər fələstinlilərin qeyri-insan kimi təqdim olunmasına əsaslanan siyasi mədəniyyət tərəfindən mümkün olub. İşğal altındakı İordan çayının qərb sahilində də eyni məntiq hökm sürür: İsrail əsgərləri, polisi və hakimləri ya fələstinlilərə qarşı təşkil olunan pogromlara göz yumur, ya da bilavasitə dəstək verirlər.
Hazırkı böhran – bəzi dairələr üçün – “İsraili özündən xilas etməyə” yönəlmiş sonuncu cəhddir; məqsəd, israillilərə “ağacdan enmək” üçün bir nərdivan uzatmaqdır. Ümid edilir ki, İsrail Netanyahu dövründən əvvəlki mövqeyinə qayıda bilər: sonsuz danışıqlar, ritorik sülh prosesi və heç vaxt gerçəkləşməsi nəzərdə tutulmayan Fələstin dövləti xülyası. Bu illüziya Qərb dünyası üçün çox faydalı olmuşdu – İsrailin hərəkətlərini müdafiə etmək, eyni zamanda “iki dövlətli həll hələ də mümkündür” nağılını yaşatmaq üçün.
Lakin demoqrafiya və ideologiya artıq dəyişib. İsrail əvvəlki nöqtəyə qayıda bilməz.
Qəzzadakı dağıntının miqyası fələstinlilərlə bağlı əsas sualı yenidən gündəmə gətirir: bəs nə olacaq? Qaçqın düşərgələri məhv ediləndə, insanları sıxışdırmaq üçün ərazi qalmayanda və heç bir ölkə onları qəbul etməyə razı olmayanda nə baş verəcək? O zaman söhbət – labüd olaraq – 1948-ci ildə qovulmuş fələstinlilərin “qayıdış hüququ”na gələcək.
Netanyahunu təkbaşına günahlandırmaq intellektual dürüstlük deyil. O, nəyinsə sapması deyil, sionist məntiqin məhsuludur – fələstinliləri aşağı, ikinci dərəcəli görən bir ideologiyanın nəticəsidir.
Əgər bu təməl inanc sistemi ilə üzləşilməzsə, Netanyahunun əvəzlənməsi heç nəyi dəyişməyəcək. Ola bilər, yeni lider daha “yumşaq”, daha “sivil” görünsün – lakin struktur zorakılığı davam edəcək, sadəcə daha cilalanmış şəkildə.
Mənbə: Middle East Eye