Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin (BCM) ilk baş prokuroru olmuş Luis Moreno Ocampo bildirib ki, Haaqa mənşəli bu beynəlxalq hüquq qurumu sanksiyalar və təhdidlərə baxmayaraq «ayaqda qalacaq».
2003–2012-ci illərdə BCM-in baş prokuroru vəzifəsini icra etmiş argentinalı hüquqşünas Middle East Eye-a (MEE) eksklüziv müsahibəsində bildirib ki, hazırkı baş prokuror Karim Xan ABŞ və Britaniyanın onu İsrail baş naziri Netanyahuya qarşı istintaqa başlamağa görə hədələdiyini əvvəlcədən bilirdi.
Qeyd edək ki, Karim Xan 2024-cü ilin fevralında Tramp administrasiyası tərəfindən ABŞ və İsrail vətəndaşlarına qarşı istintaq apardığına görə sanksiyaya məruz qalıb.
Böyük Britaniya bu barədə açıq şəkildə təhdid irəli sürməsə də, MEE yazır ki, 2023-cü ilin aprelində o zamankı Britaniya xarici işlər naziri Devid Kemeron Karim Xana zəng edərək, əgər İsrail liderləri barəsində həbs orderi verilsə, London BCM-i maliyyələşdirməyi dayandıracaq və məhkəmədən çıxacaq.
MEE-nin sorğularına Kemeron cavab verməyib.
Moreno Ocampo deyib: «Cənab Kemeronla bu barədə müsahibə maraqlı olardı».
MEE həmçinin açıqlayıb ki, bu ilin mayında Karim Xana xəbərdarlıq olunub: əgər Netanyahu və Gallant barəsindəki həbs orderləri geri götürülməzsə, həm o, həm də məhkəmə «yox ediləcək».
Bu təhdid BCM-də fəaliyyət göstərən britaniyalı-israilli vəkil Nikola Kaufman tərəfindən edilib. Kaufman bildirib ki, Netanyahuya hüquqi məsləhət verən şəxslə danışıb və görüş zamanı Karim Xana «ağacdan enmək» üçün təklif irəli sürmək səlahiyyəti aldığını deyib.
Kaufman həmçinin bildirib: «Mən Karim Xana dedim ki, səhvlərindən qurtulmaq üçün bir yol tapmalıdır. Ancaq mən İsrail hökuməti adından rəsmi təklif etməyə səlahiyyətli deyiləm və belə bir şey etməmişəm».
Moreno Ocampo bu təzyiqlərlə bağlı MEE-yə deyib: «Siz çox yaxşı iş görürsünüz. Xan üzərində yaradılan təzyiqləri – istər israilli hüquqşünasdan, istərsə də Britaniya keçmiş baş nazirindən – ifşa edirsiniz».
Amma o həm də vacib bir sual ortaya qoyur: «Bunlar hücum edənlərdir. Bəs müdafiə edənlər hanı? Məhkəməni müdafiə edən ölkələr hanı? Haradadırlar?»
Moreno Ocampo bildirib: «Xan öz işini gördü» – yəni Netanyahu və Gallanta qarşı həbs qərarlarını çıxardı.
Lakin o əlavə edib ki, artıq bu işlər onun əlində deyil.
2024-cü ilin mayında, BMT tərəfindən ona qarşı cinsi istismar iddialarına dair istintaq fonunda və İsrail hökumətinin digər üzvlərinə qarşı həbs orderləri çıxarmağa hazırlaşdığı bir vaxtda Karim Xan müddətsiz məzuniyyətə çıxıb.
O, bütün iddiaları rədd edir.
«Məhkəmə yaşayacaq»
Moreno Ocampo qeyd edib ki, hazırda BCM-in müavini prokurorlar İordan çayının qərb sahilində İsrailin fəaliyyətləri ilə bağlı yeni cinayət işləri üzərində çalışırlar.
O sual edib: «Haradadır məhkəməni qoruyan ölkələr?»
Xüsusilə Ərəb Liqasının BCM-ə dəstək verməli olduğunu bildirib: «ABŞ prokuroru və hakimləri sanksiyaya məruz qoyur. Bəs onları kim qoruyur? Ərəb ölkələri hanı? Ərəb Liqası BCM-i dəstəkləmək üçün aktiv olmalıdır».
O əlavə edib: «Ərəb ölkələri konkret addım ata bilər. Avropa, Latın Amerikası və Afrikadakı BCM tərəfdarları ilə əlaqə yaradaraq, məhkəməni dəstəkləyən ölkələr koalisiyası qurula bilər».
Hazırda Ərəb Liqasına üzv olan ölkələrdən yalnız beşi – Fələstin, İordaniya, Tunis, Cibuti və Komor adaları – Roma Statutuna qoşulub.
Moreno Ocampo xatırladıb ki, Sudan prezidenti Ömər Bəşirə qarşı cinayət işi qaldırdıqda bəzi ölkələr narazılıq ifadə etmiş, bəziləri isə neftin onlar üçün nə qədər vacib olduğunu vurğulamışdı.
O bildirib ki, BCM özü üçün təhlükə görmür: «Məhkəmə daimidir. O, yaşayacaq. Əsas məsələ odur ki, dünya sağ qalacaqmı? İnsanlıq olaraq biz sağ qalacağıqmı? Özümüzü qırırıq».
BCM – hərbi cinayətlər, insanlığa qarşı cinayətlər, soyqırımı və təcavüz cinayətlərinə görə fərdləri mühakimə etmək üçün yaradılmış yeganə daimi beynəlxalq məhkəmədir.
Moreno Ocampo deyib: «Soyqırımı artıq ‘qəbul olunmuş’ hərbi strategiyaya çevrilib». O qeyd edib ki, Beynəlxalq Ədalət Məhkəsi də Qəzzada «soyqırımı riski» olduğunu təsdiqləyib.
«Fortnite adlı məşhur bir video oyun var. Qalib olmaq üçün hamını öldürməlisən. Əgər hüquqi sistemimizi dəstəkləməsək, bu gün dünya elə Fortnite oyununun bir parodiyasına çevriləcək», – deyə əlavə edib.
«Bizə siyasi liderlər lazımdır ki, hüquqi sistemi qorumaq üçün səylər göstərsinlər. Siyasi güc və hüquqi normalar birləşdirilməlidir. Bu, Qəzzadakı, Efiopiyadakı və Darfurdakı insanların qorunmasının yeganə yoludur», – deyə vurğulayıb.
Mənbə: Middle East Eye