Fransa-Səudiyyə Ərəbistanının Nyu-Yorkda keçirdiyi konfransın başa çatmasının ardından, BMT Baş Assambleyasının sentyabrda keçiriləcək iclası ərəfəsində bir sıra ölkələr, o cümlədən Avropa ölkələri Fələstin dövlətini tanımağa hazır olduqlarını açıqladılar. Həmin ölkələrin xarici işlər nazirləri Fələstini hələ tanımayan digər dövlətləri də bu addıma qoşulmağa çağırdılar.
Fələstini ilk dəfə tanıyacağını bəyan edən 9 ölkə bunlardır: Avstraliya, Kanada, Finlandiya, Yeni Zelandiya, Portuqaliya, Andorra, Malta, San-Marino və Lüksemburq. Bundan əvvəl Fələstini tanımış digər ölkələr, məsələn, İslandiya, İrlandiya və İspaniya, dəstəklərini bir daha təsdiqlədilər.
Eyni kontekstdə, Maltanın Baş naziri Robert Abela ayrıca verdiyi açıqlamada bildirdi ki, ölkəsi rəsmi olaraq Fələstin dövlətini tanıyacaq və Maltanın İsrail-Fələstin münaqişəsinin hərtərəfli siyasi həllini dəstəkləməyə sadiq olduğunu vurğuladı.
Diqqətçəkən bir inkişafda isə, britaniyalı bir mənbə açıqladı ki, Böyük Britaniyanın Baş naziri Kir Starmer, İsrailin baş naziri və Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi tərəfindən axtarılan Benyamin Netanyahuya Fələstin dövlətini tanımaq niyyətində olduğunu bildirib, amma bunu Qəzzada atəşkəsin əldə olunması və İordan çayının qərb sahilində ilhaq planlarının həyata keçirilməməsi şərtilə edəcəyini deyib.
Bu açıqlama İsrail daxilində tənqid dalğasına səbəb olub. Xarici siyasət forumu çərçivəsində birləşmiş 18 keçmiş israilli səfir, hazırkı müharibə və artan beynəlxalq təcrid fonunda İsrailin “misilsiz siyasi böhran” yaşadığını bildirən bir bəyanat yayıb.
Səfirlər müharibənin dayandırılmasına, bütün əsirlərin azad edilməsinə və Qəzzada Həmas hakimiyyətini bitirəcək siyasi prosesin başlanmasına çağırıblar, həmçinin ilhaq addımlarının İsrailin təcridini daha da dərinləşdirəcəyini xəbərdarlıq ediblər.
Dünən Nyu-Yorkda Fransanın və Səudiyyə Ərəbistanının himayəsi altında, İsrail və ABŞ-ın iştirak etmədiyi “BMT-nin iki dövlətli həlli təşviq etmək üçün konfransı” başa çatıb. Konfransdan sonra qəbul edilən “Nyu-York Bəyanatı” Qəzzada müharibənin dayandırılmasına, iki dövlətli həllə aparacaq siyasi prosesin başlanmasına çağırıb və bu təşəbbüs Böyük Britaniya, Misir, Qətər, Türkiyə, Kanada və Braziliya da daxil olmaqla 17 dövlət tərəfindən dəstəklənib.
İsrail üçün misilsiz siyasi böhran
2023-cü ilin oktyabrından bəri Qəzzada davam edən soyqırım müharibəsi və işğalın cinayətlərinin dünya ictimaiyyətinin gözü qarşısında açıq-aşkar artması fonunda, bəzi Qərb ölkələrinin mövqeləri tədricən dəyişməyə başlayıb. Xüsusən də özlərini “qanun dövləti və insan haqlarının müdafiəçisi” kimi təqdim edən ölkələrdə bu dəyişiklik daha qabarıq görünür.
Qərb ölkələrinin Fələstini tanıması, işğalçının ənənəvi müttəfiqlərindən belə misilsiz tənqidlər aldığı bir dövrdə ona qarşı artan təzyiqlərin fonunda baş verib. Bu durum, 18 keçmiş israilli səfirin yaydığı və “boğucu beynəlxalq təcrid” barədə xəbərdarlıq edən bəyanatda da öz əksini tapıb.
Artıq bir çox ölkə işğalçının idarə etdiyi mənasız danışıqları gözləməyin faydasız olduğunu görür və bu, onları siyasi mahiyyət daşıyan, lakin eyni zamanda “simvolik” addımlar atmağa vadar edir. Bu addımlardan biri də Fələstin dövlətini tanımaqla durğunluğu sındırmaq cəhdidir.
Bəzi ölkələr isə bu addımı atmaqla “iki dövlətli həll” əsasında siyasi prosesin yenidən başlamasına təzyiq göstərmək, həmçinin Qəzzada müharibənin dayandırılmasını və danışıqlar prosesinin başlanmasını tələb etmək istəyir.
Soyqırım, aclıq və dağıntıların əks olunduğu Qəzza görüntüləri, xüsusən də Avropa, Kanada və Avstraliyada ictimai rəydə şok effekti yaratdı və hökumətləri küçə etirazlarının qəzəbindən yayınmaq üçün daha balanslı mövqelər qəbul etməyə sövq etdi.
Bununla yanaşı, Böyük Britaniyada Kir Starmer kimi, eləcə də Finlandiya və Yeni Zelandiya kimi ölkələrdə insan haqlarına daha həssas mərkəzçi və ya mərkəz-sol hökumətlərin hakimiyyətə gəlməsi də bu istiqamətdəki meyli gücləndirdi.
Bu ölkələrin bir neçəsi, sentyabr ayında BMT Baş Assambleyası keçirilənədək diplomatik mövqe nümayiş etdirməyə çalışır. Həmin iclasda Fələstin məsələsi ilə bağlı taleyüklü qətnamələrin səsverməyə çıxarılacağı gözlənilir.
Bu tanımalar həm də davam edən müharibəyə qarşı siyasi alternativ təqdim etmək və münaqişənin regional miqyasda genişlənəcəyindən ehtiyatlanaraq qarşısını almaq cəhdi kimi qiymətləndirilir.