Rafael şirkətinin Firefly dronunu tanıdan paylaşımı Qəzzada bir şəxsin izlənib hədəf alınmasını nümayiş etdirir
İsrailin dövlətə məxsus silah istehsalçısı Rafael şirkəti, Spike Firefly adlı dron sisteminin Qəzzada bir şəxsi izləyib öldürdüyünü göstərən tanıtım videosu yayımlayıb.
Şirkətin sosial media platformalarında yerləşdirdiyi videoda kamikadze tipli miniatür dron Qəzza zolağında dağıntılarla dolu bir məhəllənin üzərində uçur, yolda piyada gedən bir şəxsi aşkar edir və onu hədəfə alaraq partlayış törədir.
Paylaşım “Şəhər müharibəsində Spike Firefly” başlığı ilə təqdim olunub və dramatik, hərbi üslubda musiqi ilə müşayiət edilir.
Ekranda göstərilən yazılarda dronun “hədəfi müəyyən etdiyi,” “izlədiyi” və “təhdidi zərərsizləşdirdiyi” qeyd olunur.
Videoda Firefly dronu səssiz şəkildə havada asılı qaldıqdan sonra hədəf üzərinə yönəlir. Hədəf dronu görüb qaçmağa çalışır, ardınca partlayış baş verir və şəxs zərərsizləşdirilir.
Videodakı şəxsin silahlı olub-olmaması və ya döyüşçü statusu qeyri-müəyyəndir. O, yolda tək başına yeriyir, heç bir təhdid yaratmır və üzərində silah görünmür.
Açıq mənbələr üzrə analitik Anno Nemo, Rafael-in paylaşdığı görüntüləri Qəzzanın şimalındakı əl-Təvam bölgəsində geolokasiya edib. Onun sözlərinə görə, video 4 iyun 2024 – 1 dekabr 2024 tarixləri arasında çəkilib və bu barədə Sentinel peyk görüntülərində də dəyişikliklər müşahidə olunur.
“SPIKE FIREFLY ilk dəfə əməliyyat şəraitində iki il əvvəl istifadəyə verildi – bu, taktiki döyüş qüvvələri üçün dəqiqlikdə yeni dövrün başlanğıcı oldu,” – deyə Rafael şirkəti X (əvvəlki Twitter) hesabında bildirib. “Sınaqdan keçmiş. Etibarlı. Taktiki.”
Facebook paylaşımında şirkət bildirib: “FIREFLY ən çətin mühitlərdə belə özünü sübut edib – GPS siqnallarının pozulduğu və əlverişsiz hava şəraitində belə, hədəfə dəqiq zərbələr endirib və ikinci dərəcəli zərərləri minimuma endirib.”
Firefly dronu sıx şəhər mühitində döyüşən quru qüvvələri üçün hazırlanıb və “vəziyyətə dair məlumatların məhdud olduğu, düşmənin sığınacaq arxasından döyüşdüyü və dinc əhalinin yaxınlığı səbəbilə atəş dəstəyinin effektivliyinin azaldığı şəraitdə” istifadəyə nəzərdə tutulub.
Lakin Rafael-in yayımladığı videoda bu şəraitlərin heç biri müşahidə olunmur. Dronun real vaxt rejimində tək bir əsgər tərəfindən idarə olunduğu bildirilir.
Middle East Eye Rafael Advanced Defence Systems şirkətindən videoya dair şərh almağa çalışsa da, yayımlanma vaxtına qədər cavab ala bilməyib.
İsrailin silah satış strategiyası
İsrail ən azı 130 ölkəyə müdafiə avadanlıqları satıb və bu gün dünyanın səkkizinci ən böyük silah ixracatçısıdır.
İsrail şirkətləri, o cümlədən Rafael, işğal olunmuş İordan çayının qərb sahili və Qəzzada fələstinli əhaliyə qarşı istifadə edilmiş silah və texnologiyanı “real döyüş şəraitində sınaqdan çıxmış” adı ilə reklam edirlər. Rafael-in yayımladığı video bu taktikanın açıq nümunəsidir.
Rafael 1948-ci ildə İsrail dövləti ilə eyni vaxtda “Elm Korpusu” adı altında yaradılıb. Şirkət bu gün ən çox “Dəmir Qübbə” hava hücumundan müdafiə sistemi və idarə olunan raketlər ilə tanınır.
Rafael qeyri-adi reklam kampaniyaları ilə də yadda qalıb. 2009-cu ildə, Hindistanda silahlarını tanıtmaq üçün Bollywood üslubunda musiqili reklam videosu yayımlayıb. Reklamda dəri pencək və gün eynəyi geyinmiş kişi İsraili, bəzəkli sari geyinmiş qadın isə Hindistanı təmsil edir. İkili bir-birinə serenada oxuyur və ətraflarında hind rəqqasələri rəqs edir. Qadın “təhlükəsizlik və qorunma istəyirəm,” deyir, kişi isə “bir-birimizə inandıq və həmişə birlikdə olacağıq,” cavabını verir.
Reklamı çəkən Ronny Dana bildirib ki, “İsraildə mübahisələrə səbəb olsa da, bu film çox uğurlu oldu və bir neçə milyard dollarlıq müqavilələrin bağlanmasına töhfə verdi.”
“Hərbi cinayət”
2024-cü ildə, Rafael şirkəti 4,8 milyard dollar satış göstərib. Bu, ötən illə müqayisədə 27% artım deməkdir. Şirkətin açıqlamasına görə, bu satışların təxminən yarısı beynəlxalq müştərilərə, onlardan 20-si NATO ölkələrinə gerçəkləşib.
Rafael İsrailin şimalında ən böyük işəgötürəndir və xaricdə Böyük Britaniya, ABŞ, BƏƏ və Hindistan da daxil olmaqla 10 ofisi var.
Bir Hindistan hökumət müşaviri, adının gizli saxlanması şərti ilə bildirib ki, videodakı şəxsin dronla hədəf alınıb öldürülməsi “açıq hərbi cinayətdir”.
SOAS Universitetinin ictimai hüquq üzrə fələstinli müəllimi Nimer Sultany isə bildirib: “Bəli, bu aydın şəkildə hərbi cinayətdir – silahsız, yol gedən və hərbi əməliyyata qoşulmamış bir insanın öldürülməsi.”
Dördüncü Cenevrə Konvensiyasının 3-cü maddəsinə əsasən, “döyüşlərdə fəal iştirak etməyən şəxslər, o cümlədən silahlı qüvvələrin üzvləri… bütün hallarda insan kimi rəftar edilməli və ayrı-seçkiliyə məruz qalmamalıdır”.
Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Roma Əsasnaməsi isə, “mülki əhalini və ya döyüşlərdə iştirak etməyən ayrı-ayrı şəxsləri qəsdən hədəfə almağı” hərbi cinayət kimi tanıyır.
Sultany əlavə edib: “Bu qətllər soyqırımın bir hissəsi kimi həyata keçirilir. Bu, soyqırımı xarakterli qətldir.”
İsrailin Qəzzaya qarşı apardığı müharibə zamanı Rafael-in Spike idarə olunan raketləri geniş şəkildə həm hava, həm də quru zərbələri üçün istifadə olunub.
Orbiter 4 adlı dron – Rafael-in törəmə şirkəti olan Aeronautics tərəfindən hazırlanıb – ilk dəfə 8 noyabr 2023-cü ildə Qəzzada döyüş şəraitində istifadə olunub.
2024-cü ilin mart ayında Rafael-in ABŞ-da yerləşən törəmə şirkəti Rafael Systems Global Sustainment, Spike raket ailəsinin “gələcək inkişafı və amerikalılaşdırılması” məqsədilə ABŞ ordusu ilə əməkdaşlıq sazişi imzaladığını açıqlayıb.