Bazar ertəsi (21 iyul), işğal altındakı İordan çayının qərb sahilində, xüsusilə Ramallah bölgəsində geniş əraziləri su ilə təmin edən Qüds əyalətinin Su Təsərrüfatı İdarəsi, Kafr Malik kəndi yaxınlığında yerləşən Ayn Samiyə quyularından suyun vurulmasının dayandırıldığını açıqladı. Bu, son günlərdə məskunlaşmış yəhudi kolonistlərin dəstələri tərəfindən həmin ərazidəki avadanlıqlara qarşı həyata keçirilmiş bir sıra hücumlar nəticəsində baş verib.
Bu açıqlama, fələstinlilərin – xüsusilə işğal altındakı qərb sahilində yaşayanların – gələcəkdə həyati təhlükə ilə üzləşə biləcəyi ciddi bir məsələyə, su probleminə yenidən diqqət çəkir. İşğalçı rejim, onilliklər ərzində Fələstin torpaqları üzərində qurduğu nəzarət çərçivəsində su məsələsini, fələstinliləri məcburi köçə vadar edən müstəmləkəçilik layihəsinin bir vasitəsinə çevirməyə çalışıb.
Son aylarda işğal altındakı qərb sahilindəki fələstinli kənd və icmalara qarşı məskunlaşmış kolonistlərin hücumları artıb. Bu hücumlar Qəzza zolağında aparılan soyqırım müharibəsi ilə eyni vaxtda baş verib və su quyuları, vurma stansiyaları və digər obyektləri də hədəfə alıb. İşğalçı ordunun Qəzzada da eyni şeyi etdiyi bildirilir: hərbi təyyarələrlə, pilotsuz uçuş aparatları ilə və artilleriya mərmiləri ilə su stansiyalarını, təmizləmə qurğularını və içməli su axtaran insanların növbələrini bombalayıb. Müxtəlif beynəlxalq və insan haqları hesabatlarına görə, Qəzza hazırda aclıq müharibəsinə paralel olaraq “susuzluq müharibəsi” mərhələsinə də çatıb.
Suya olan tamahkarlıq əvvəldən mövcud idi
Tarixi araşdırmalar göstərir ki, sionist silahlı dəstələr “Nakba” (Fələstinlilərin kütləvi qovulması) müharibəsindən bəri fələstinlilərlə su damcısına qədər mübarizə aparıblar. Həmin dövrdə su quyularını zəhərləyərək fələstinlilər arasında mümkün qədər çox insan itkisinə səbəb olmaq istəmişdilər. İşğalçı rejim qurulduqdan sonra isə nəzarət etdiyi ərazilərdəki su mənbələrini ələ keçirmək üçün çalışdı — torpaqlarından zorla və qətliamlarla qovduğu əhalinin yerinə bu qaynaqları İsrailin su şirkətinə verdi. Bu şirkət, məskunlaşma bölgələrinə nəhəng miqdarda su ötürdü və torpağın əsl sahiblərini sudan məhrum etdi.
Sionist hərəkatın su üzərindəki bu tarixi tamahkarlığı, 1919-cu ildə keçirilmiş Paris Sülh Konfransına təqdim etdiyi sənəddə də aydın görünür. Həmin sənəddə sionistlərin tələbləri arasında belə bir ifadə yer alırdı: “Yalnız ölkəni hazırda təmin edən bütün su mənbələrindən istifadəni deyil, həm də bu mənbələri qorumaq və onlar üzərində nəzarəti təmin etmək həyati əhəmiyyət daşıyır.”
1937-ci ildə sionist hərəkat fələstinli və ərəb ərazilərindəki suya nəzarət etmək üçün “Mekorot” adlı şirkət yaratdı. Bu şirkətə, Nakbadan əvvəl, Britaniya işğalı dövründə Fələstində qərbi Cəlil və Bisan vadisində layihələr icra etmək səlahiyyəti verildi. Şirkət, Auca çayının suyunu işğal altındakı Birəs-Səba bölgəsinə köçürdü. 1967-ci ildən sonra isə işğal altındakı Suriyanın Culan bölgəsindən su oğurlandı. Həmçinin, İsrail 2000-ci ildə azad edilənə qədər cənubi Livanı işğal etdiyi dövrdə, oradakı çaylar və bulaqlardan da su çəkdi.
Su oğurluğuna xidmət edən hərbi qanunlar
1967-ci ildə Qərb Sahili işğal edildikdən sonra, işğalçı rejim bu ərazidəki üç əsas su hövzəsinə – qərb hövzəsi, şimal-şərq hövzəsi və şərq hövzəsinə – nəzarəti ələ keçirmək üçün fəaliyyətə başladı.
İşğal altındakı Qərb Sahilində su mənbələrinə tam nəzarət qurmaq məqsədilə bir sıra hərbi qərarlar qəbul edildi:
- Əmr 92 (1967) – Qərb Sahilindəki su mənbələri ilə bağlı qərar
- Əmr 158 (1967) – Qərb Sahilində su qanunlarının nəzarəti və bu qanunlara riayətə nəzarətlə bağlı qərar
- Əmr 291 (1968) – Qərb Sahilindəki bütün su mənbələri işğalçı dövlətin mülkiyyəti sayılır
- Əmr 380 (1969) – İşğaldan əvvəl İordaniyanın Təbii Sərvətlər İdarəsinə tabe olan Qərb Sahilinin Su İdarəsinin bütün səlahiyyətləri İsrail hərbi rəhbərliyinə verilir
- Əmr 1015 (1982) – İşğalçı hərbi hakimiyyətin icazəsi olmadan her növ əkin aparmaq qadağandır
Müqavilələr… oğurluğun qanuniləşdirilməsi
İşğalçı rejim, 1995-ci ildə Fələstin Azadlıq Təşkilatı ilə imzalanmış aralıq sazişinə istinad edərək su mənbələri üzərində nəzarəti ələ almaq “haqqı” olduğunu iddia edir:
- Müqavilə, imzalandığı tarixdən etibarən yalnız 5 il müddətinə qüvvədə olmalı idi.
- Lakin imzalanmasından sonra işğal altındakı Qərb Sahilində fələstinlilərin sayı dəfələrlə artsa da, onlara verilən su miqdarı eyni olaraq qaldı.
- Müqavilə qeyri-ədalətli bir reallıq yaratdı – bütün Fələstin ərazilərini iki bərabər su bölgəsi kimi təqdim etdi. Halbuki real vəziyyətdə işğalçı rejim həm işğal altındakı Qərb Sahilindəki, həm 1948-ci ildən işğal olunmuş ərazilərdəki, həm də işğal altındakı Suriya Culanındakı su mənbələrinə tam nəzarət edir.
- İşğalçı dövlət, fələstinlilərə vəd edilmiş əlavə su paylarını verməkdən imtina edir.
- Fələstinlilər dağlıq yeraltı hövzənin şərq qolu olan alt hövzədən su almaq hüququna malik olmalı idilər, lakin bu heç vaxt reallaşmadı.
- İşğalçı rejim, “Fələstin-İsrail Birgə Su Komitəsi”ni öz məqsədlərinə xidmət edən bir vasitəyə çevirdi.
- Həmçinin, fələstinlilərə su ilə bağlı istənilən layihəni həyata keçirmək üçün işğalçı ordunun tabeliyində olan, “sözde mülki idarə” adlanan qurumdan icazə almaq şərti qoyuldu.
Su qıtlığı müharibəsi… köçürmə layihəsinin bir vasitəsi
Əslində fələstinlilərin, işğalçı əsgərlərin və məskunlaşmış yəhudi kolonistlərin su mənbələrinə qarşı hücumlarının qarşısını almaq gücü yoxdur. İşğalçı rejim fələstinlilərə yeraltı su quyularını qazmaqla bağlı ciddi məhdudiyyətlər qoyur və Fələstin hakimiyyətini, İsrailin “Mekorot” adlı su şirkətindən yüksək qiymətə su almağa məcbur edir. Bu su əslində fələstinlilərdən oğurlanan sudur. 2020-ci il statistikasına görə, fələstinlilər bu şirkətdən təxminən 77,1 milyon kubmetr su alıblar və bu su Qərb Sahilində ədalətsiz şəkildə paylanıb.
Məskunlaşmış kolonistlər fələstinlilərlə müqayisədə 3 dəfədən çox su istifadə edirlər. Fələstinli kəndlilərin əkinçiliyi və gündəlik həyatı üçün lazım olan suya çıxışı qadağan olunsa da, onların torpaqları üzərində salınan kolonist məskənləri nəhəng həcmdə su istehlak edir. Son illərdə isə İsrail su şirkəti fələstinli bölgələrə verilən su miqdarını daha da azaldıb ki, bu da xüsusilə Xəlil (Hebron) kimi ərazilərdə böhranı dərinləşdirib.
Bu siyasətlər, işğal altındakı Qərb Sahilindən fələstinliləri məcburi şəkildə köçürmə planları ilə üst-üstə düşür. Bu planlar, İsrailin hakimiyyətindəki siyasi rəhbərlik tərəfindən — Smotriç, Ben Qvir və “dini sionist” hərəkatın digər liderləri tərəfindən — həyata keçirilir. Onların illərdir elan etdikləri proqram, “dənizdən çaya qədər” bütün ərazidə İsrailin tam nəzarətini təmin etməyə yönəlib. Bu çərçivədə susuzluq da köçürmə vasitələrindən biridir — və bu, onilliklərdir davam edən bir müharibədir. Hətta 1967-ci il işğalından sonra, işğalçı rejimin sabiq müdafiə naziri Moşe Dayan hökumət üzvləri ilə Qərb Sahili və Qəzzadan fələstinlilərin köçürülməsi yollarını müzakirə edərkən, təklif olunan üsullardan biri də onları sudan məhrum etmək idi.