İsrail Knesseti bir neçə gün əvvəl – 23 iyul 2025-ci il – İordan çayının qərb sahilində İsrail suverenliyinin tətbiq edilməsi barədə səs verib və çay ilə dəniz arasındakı ərazidə fələstinlilərə məxsus hər hansı siyasi qurumun yaranmasını rədd etdiyini bir daha təsdiqləyib.
Bu, 1993-cü il Oslо Sazişindən bəri İsrail Knessetinin ilk dəfə olaraq Qərb Sahilindən torpaqların ilhaqına dair hüquqi xarakter daşıyan addımlar atmasıdır. Bu, sadəcə praktiki deyil, həm də rəsmi olaraq Oslо Sazişinin pozulmasının yenidən təsdiqlənməsi kimi qiymətləndirilə bilər.
Lakin bu addım tək başına deyil, uzunmüddətli və çoxdan davam edən bir siyasətin tərkib hissəsidir. Məqsəd Qərb Sahilindəki reallığı dəyişməkdir və bu tədbirlərin sürəti, sağ və faşist sağçılardan ibarət olan bu faşist hökumətin hakimiyyətə gəlməsi ilə birlikdə artıb.
Diqqət yetirilməli və işıqlandırılmalı məsələ, işğalın yaratdığı reallığa qarşı Fələstin Muxtariyyəti və Fələstin Azadlıq Təşkilatının – rəhbərlik və institutlar olaraq – davranışıdır.
Bu davranış xalq arasında “qaynadılmış qurbağa” nəzəriyyəsi ilə xatırlanır. Bu nəzəriyyəyə görə, suda olan qurbağa, ətrafındakı suyun temperaturunda baş verən tədrici dəyişikliyi dərk etmir və ya inkar edir. Qurbağa temperaturun dəyişməsinə uyğunlaşmağa davam edir, nəhayət, suyun istiliyi dözülməz qaynama nöqtəsinə çatır və qurbağa taqətsizləşərək qabdan tullanmaq iqtidarında olmur və ölür. Halbuki, əgər o, temperaturun artmasının təhlükəsini əvvəlcədən hiss etsəydi, bəlkə də sudan tullanaraq canını qurtara bilərdi.
Ramallahdakı fələstinli rəhbərliyin “bəhanələri aradan qaldırmaq siyasəti” adlandırdığı yanaşma, əslində, davamlı baş verən dəyişikliklərə uyğunlaşmaqla xilas ola biləcəyinə dair özünü aldatmaqdan başqa bir şey deyil.
Ardıcıl İsrail hökumətlərinin həyata keçirdiyi tədbirlər zənciri labüd şəkildə təkcə siyasi həlli və iki dövlətli həlli deyil, həm də Fələstin Muxtariyyətini və bəzilərinin artıq işğal tərəfindən çoxdan öldürüldüyünü düşündüyü, lakin hələ də dəfn edilməmiş fələstinli siyasi institutları tamamilə məhv edəcək. İşğal onları dəfn etmir ki, fələstinlilər və beynəlxalq ictimaiyyətin bir hissəsi onlarla məşğul olaraq özlərini aldatmağa davam etsinlər.
Fələstin siyasi rəhbərliyi müxtəlif səviyyələrdə bir sıra problemlərdən əziyyət çəkir ki, bu da ümumi olaraq rol və fəaliyyətin zəifləməsinə gətirib çıxarıb. Eyni zamanda bu, işğalçı hökumətə öz radikal işğal siyasətlərini həyata keçirmək və faktiki reallığı yerində tətbiq etmək işini asanlaşdırıb.
Qocalıq siyasi qurumun əsas xüsusiyyətidir; siyasi rəhbərlərinin çoxu ömürlərinin payızındadır, institutlar isə onilliklərdir öz legitimliyini və ya tərkibini yeniləməyib, hətta bəzi institutların üzvlərinin sayı və kimliyi barədə nə siyasi rəhbərlik, nə fraksiya kadrları, nə də fələstin xalqı məlumatlıdır.
Əgər ali rəhbərlik hər hansı rəhbərlik postunda dəyişiklik etmək və ya “siyasi sistemdə” yeni bir mövqe yaratmaq qərarına gəlsə, bu, xarici tərəflərin tələbi və ya müəyyən bir yerdən maddi dəstək əldə etmək ümidi ilə olur və heç bir halda real inkişaf və ya dəyişiklik ifadə etmir. Son dövrlərdə bir çox dəyişiklikdə xarici diktələrin miqyası açıq şəkildə görünmüşdür.
İnstitusional və rəhbərlik qocalığı idarəçilik və funksional öhdəliklərin minimumunu belə yerinə yetirə bilməməyə gətirib çıxardı. Siyasi və milli vəzifələri yerinə yetirməkdən əlavə, hətta işçilərin maaşlarını ödəyə bilməmək, muxtariyyət institutlarında iş saatlarını minimuma endirmək, milli institutlar və özəl sektor institutlarının fəaliyyətində ümumi çaşqınlıq yaşanır ki, bu da fələstin idarəçilik və institusional vəziyyətini tamamilə dağılmanın astanasına gətirib çıxarıb.
Bəlkə də bu rəhbərlik vəziyyətindən doğan ən təhlükəli nəticə, böyük və təcili milli məsələlərə qarşı göstərilən böyük acizlikdir. Qəzza zolağında həyata keçirilən soyqırım, dağıntı və aclığa qarşı siyasi rəhbərliyin ciddi bir mövqeyini və ya iştirakını demək olar ki, görmək olmur. Qərb Sahilində işğalın və məskunlaşanların təcrübələri isə muxtariyyətin və onun müxtəlif institutlarının siyasi və sahəvi yoxluğunu təsdiqləyir.
Bəlkə də bu fəaliyyət, fələstinli rəhbərliyin regional və beynəlxalq siyasi baxımdan getdikcə daha çox kənarlaşdırılmasına səbəb oldu, hətta Fələstin məsələsi və onun inkişafı ilə bağlı mövzularda belə. Artıq regional və beynəlxalq görüşlərdə fələstinlilərsiz Fələstin məsələsinin müzakirə olunması adi hala çevrilib.
Bu “klinik ölüm” və bütün acizlik və zəiflik əlamətləri, Fələstin məsələsinin bütün vəziyyət və dosyelərində qaynayan bir mərhələdə baş verir. Muxtariyyətin davranışı bir daha qaynar suda oturan qurbağanı xatırladır. Bəs muxtariyyət və onun rəhbərliyi işğalın yer üzündə həyata keçirdiyi siyasət və tədbirlərin ölümcül mahiyyətini necə dərk etmir?
Fələstin siyasi mühitinin istiliyini artırmalı, qırmızı işığı yandırmalı və mövcud vəziyyətlə “bəhanələrin aradan qaldırılması” və ona uyğunlaşmaq adı altında heç bir əməl göstərə bilməyəcək hala düşməyi gözləmək əvəzinə, köklü və strateji həll yolları axtarmağa vadar etməli olan çoxsaylı faktlar mövcuddur.
Birincisi: Məskunlaşmanın şişməsi və məskunlaşma məntəqələri və məskunlaşma nöqtələrinin sayında böyük artım, son dövrlərdə təxminən 180 məskunlaşma və 215 məskunlaşma nöqtəsinə çatmışdır ki, bunlar məskunlaşmaya çevrilməyə namizəddir. On minlərlə yeni yaşayış vahidinin tikintisinə başlanılıb, böyük torpaq sahələrinin müsadirəsi və müxtəlif növ yolların çəkilməsi davam edir.
Buna əlavə olaraq hökumətin Qərb Sahilində məskunlaşanların sayını ikiqat artırmaq planları var. Hazırkı hökumət əlavə bir milyon məskunlaşdırmanı həyata keçirməyə çalışır ki, bu da bir neçə il ərzində məskunlaşanların sayını iki milyona qaldıra bilər. Bu isə Qərb Sahilində yəhudi məskunlaşanlarla fələstinli vətəndaşların sayının yaxınlaşması deməkdir.
İkincisi: Təl-Əviv hökumətinin Qərb Sahilinə hüquqi nəzarəti gücləndirmək məqsədilə həyata keçirdiyi hüquqi və inzibati tədbirlər silsiləsi, bu çərçivədə məskunlaşmalara dair mülki idarəetmə səlahiyyəti ləğv edildi, B zonası təsnifatı ləğv olundu və oradakı inzibati səlahiyyətlərlə yanaşı təhlükəsizlik səlahiyyətləri də işğal hakimiyyətinə keçirildi.
Bundan başqa, “koordinatorun” səlahiyyətləri genişləndirildi ki, o, Qərb Sahilinin faktiki hakimi olsun və vətəndaşlar bütün işlərində onunla birbaşa əlaqə saxlasınlar. Səlahiyyətlərə, həmçinin, muxtariyyətin həyata keçirdiyi torpaq ölçmə və təsnifat (çıxarış) prosedurlarının ləğvi, bu işin məsuliyyətinin işğal hökumətinə verilməsi və işğalın birbaşa iştirakını gücləndirən və muxtariyyətin məhdud fəaliyyətini belə zəiflədən digər tədbirlər daxildir.
Üçüncüsü: İki dövlətli həll və hər hansı bir Fələstin siyasi qurumunun yaradılması ideyasına dair sionist daxili müzakirəsinin yekunlaşdırılması. Bu, knessetdə iki dəfə səsvermə yolu ilə baş verdi: biri böyük əksəriyyətlə iyulun dördü sərhədlərində Fələstin dövlətinin yaradılmasının rədd edilməsidir.
İkinci səsvermə isə “qurumun” Qərb Sahili də daxil olmaqla bütün Fələstin torpaqlarında suverenliyini tətbiq etmək hüququnu təsdiqləyir və hökuməti bu suverenliyi tətbiq etmək üçün lazım olan tədbirləri görməyə çağırır. Bu, Oslonun siyasi yanaşmasının tamamilə başa çatması və heç bir israilli tərəfin siyasi proses və ya siyasi razılaşmada tərəf ola bilməyəcəyini göstərir.
Dördüncüsü: İşğalın muxtariyyətə qarşı həyata keçirdiyi iqtisadi boğulma, onu iqtisadi cəhətdən acizlik vəziyyətinə salıb, elə bir həddə ki, artıq işçilərin maaşlarını ödəyə bilmir, iqtisadi və ya inkişaf layihələri həyata keçirməkdən danışmaq belə mümkün deyil.
İsrail muxtariyyətin 2,7 milyard dollara bərabər vəsaitini saxlayır, bazarı və maliyyə institutlarını şekellə doldurur və xarici valyutaya dəyişməyə icazə vermir ki, bu da çoxşaxəli iqtisadi böhranlara səbəb olub.
Beşincisi: Fələstin muxtariyyətinin milli obrazının zədələnməsi, onu fələstin xalqının böyük əksəriyyəti tərəfindən rədd edilən və qeyri-milli hesab oluna biləcək bir sıra addımlar atmağa məcbur etməklə həyata keçirilir. Bunlara əsirlərin və şəhid ailələrinin maaşlarının dayandırılması, işğalın rədd etdiyi milli prinsipləri və anlayışları ehtiva edən fələstin dərsliklərinin dəyişdirilməsinə razılıq verilməsi, təhlükəsizlik koordinasiyasının intensivləşdirilməsi və Qərb Sahilində müqavimətçilərin təqib olunması daxildir. Nəhayət, Cenin və Tulkarimdə baş verdiyi kimi, sahədə birgə əməliyyatlara qədər irəliləyib.
Və bütün bunların milli rolda, bütün detallarında muxtariyyətin böyük geriləməsi, işğalın təkəbbürü və cinayətləri qarşısında acizliyinin artması ilə üst-üstə düşməsi səbəbindən, muxtariyyətin milli mövqeyi təhlükə altına düşmüşdür.
Altıncısı: Fələstin xalqının müqəddəslərinə və ali dəyərlərinə toxunmaq. Bu dəyərlərin başında fələstinli insan dayanır. İşğalçı fələstinlilərin qanına batan, son iki il ərzində bu dəqiqəyə qədər davam edən soyqırım törədən, on minlərlə insanı əvvəllər fələstinlinin tanımadığı işgəncə və təzyiq vasitələrindən istifadə edərək həbsxanalarda incidən tərəfdir.
Həmçinin, işğal müqəddəslərlə davranışda bütün sərhədləri aşdı, xüsusilə Əl-Əqsa məscidi və Həbronda yerləşən İbrahim məscidi ilə bağlı.
Yeddincisi: Birləşmiş Millətlər Təşkilatının, xüsusən də işğal olunmuş ərazilərdə, Fələstin məsələsindəki rolunu zəiflətmək üçün iş aparmaq. İşğalçı BMT-nin Fələstin qaçqınlarına yardım və məşğulluq agentliyi “UNRWA”-ya qarşı həqiqi müharibə apardı, onun Qərb Sahili və Qəzza zolağındakı fəaliyyətlərini məhdudlaşdırdı, peşəkar nüfuzuna zərbə vurmağa çalışdı. O, bunu ABŞ-ın dəstəyi ilə etdi ki, agentliyin roluna son versin, çünki bu agentlik Fələstin məsələsinin ən mühüm fayllarından biri və onun ədalətinin başlıca ünvanı olan qaçqınlar məsələsinin şahididir.
Eyni kontekstdə, düşərgələri sistemli şəkildə dağıtmaq və müqaviməti bəhanə edərək onları sakinlərindən boşaltmağa çalışdı, Cenin və Tulkarim düşərgələrini dağıtdı və onların sakinlərinin çoxunu didərgin saldı.
Bütün bu tədbirlər və başqaları dünyanın gözü önündə baş verir, heç kim tərpənmir, daha önəmlisi, bunlar Fələstin muxtariyyətinin gözü qarşısında baş verir. Bu, müşahidəçiyə elə gəlir ki, Fələstin siyasi rəhbərliyi və muxtariyyəti ya özünü aldadır, bəhanələrin aradan qaldırılması və vəziyyətlə olduğu kimi, nə qədər pis olsa da, barışmaq yolu ilə təhlükəsizlik ümidinə qapılır, ya da reallığı dərk etmir və ətrafında nə baş verdiyini bilmir. O zaman isə fəlakət daha böyükdür.
Ətraf mühitin istiliyini hiss etmək, reallığın mürəkkəbliyi və çətinlikləri ilə ciddi şəkildə məşğul olmaq vacibdir, xüsusilə Qəzza zolağında soyqırım müharibəsindən sonra, dərhal Fələstin xalqının müxtəlif komponentlərinə – siyasi və ictimai – yönəlmək, bu reallığa cavab verən, xalqın bu çağırışlarla birləşmiş şəkildə üzləşməsi üçün məsuliyyətli və ciddi milli plan hazırlamaq lazımdır.
Bu xalq təcrübəli, məharətli və bacarıqlıdır. Ona yalnız imanlı və bacarıqlı rəhbərlik lazımdır. Bu, qalan qardaş və dostların fələstin xalqının yanında və arxasında dayanmasına kömək edəcək ki, bu təkəbbürlü və faşist düşmənlə üzləşsin. Çünki gözləmək heç kimə fayda verməyəcək və yalnız işğala və onun siyasətlərinə xidmət edəcək.
