“Truthout” saytında dərc olunan bir araşdırma, Qəzza zolağında soyqırım müharibəsi zamanı Kanadada istehsal olunan silahların birbaşa İsrail işğalçı ordusuna çatdırılması həqiqətini üzə çıxarıb.
Sayt yazır ki, insan haqları fəalları Kanada hökumətini, bu cür silah tədarükünü azaltma vədinə baxmayaraq, İsrail ordusuna böyük miqdarda silah göndərilməsinə icazə verərək ictimaiyyəti aldatmaqda ittiham edirlər.
29 iyul tarixində dərc olunan yeni hesabatda, hüquq müdafiə təşkilatlarının koalisiyaları, Qəzza zolağına qarşı müharibə zamanı Kanadanın İsrail ordusuna silah ixracının miqyası barədə yeni detallar açıqlayıb.
Ticarət daşımaları və İsrail gömrük idxalatı məlumatlarından istifadə edən hesabat müəyyən edib ki, 2023-cü ilin oktyabrı ilə 2025-ci ilin iyulu arasında Kanada silah istehsalı şirkətlərindən İsrail silah şirkətlərinə azı 47 hərbi komponent göndərişi həyata keçirilib.
Eyni dövrdə İsrail ordusuna 391 əlavə göndəriş edilib ki, bunlara güllələr, hərbi avadanlıq, silah hissələri, təyyarə komponentləri və rabitə cihazları daxildir. Bu barədə məlumat “İsrail Vergi İdarəsi”ndən götürülüb.
Hesabatda bildirilir ki, Qəzzaya qarşı bombardmanların başlanmasından bəri İsrailə 421,000-dən çox güllə ixrac edilib. Onlardan biri 2025-ci ilin aprel ayında göndərilən 175,000 güllədən ibarət tək bir partiyadır.
“World Beyond War” təşkilatının nümayəndəsi Reyçel Smol, hesabatın nəticələrinin “onilliklər ərzində Kanadanın xarici siyasətində hökumətin ən böyük təbliğat kampaniyalarından birini” ifşa etdiyini bildirib.
O əlavə edib ki, 21 ay ərzində liberal hökumətin nazirləri dəfələrlə parlamentdə dayanaraq, Kanadanın İsrailə silah göndərilməsini dayandırdığını, məhdudlaşdırdığını və ya dayandırmaq üzrə olduğunu iddia edən açıqlamalar veriblər. Halbuki, fələstinli ailələr Qəzzada uşaqlarını dəfn edərkən, indi bilirik ki, döyüş təyyarələrinin hissələri Kanadanın Halifaks şəhərindən “Air Canada” şirkətinin mülki reysləri ilə İsrailə daşınıb və sərnişin oturacaqlarının altındakı yüklərdə gizlədilib.
O, “bu hesabatın ortaya çıxardığı məsələnin bürokratik səhlənkarlıq kimi görünmədiyini, əksinə, sistematik bir aldatma olduğunu” vurğulayıb. “Bu isə Kanadanı, alimlərin və təşkilatların soyqırımı adlandırdığı şeydə birbaşa şərik edir.”
Hesabatın nəticələri, İsrailin Qəzza zolağına tətbiq etdiyi blokada səbəbilə beynəlxalq miqyasda yeni bir qınama dalğası ilə üzləşdiyi bir vaxtda ortaya çıxıb. Bu blokada, mühasirədə olan sahil zolağında boğucu aclıq böhranına səbəb olub.
BMT xəbərdarlıq edib ki, Qəzzaya davamlı şəkildə humanitar yardımın daxil olmasına icazə verilməsə, aclıqdan ölənlərin sayı kəskin şəkildə arta bilər.
Kanada hökuməti 2024-cü ilin mart ayında yeni silah ixrac icazələrini İsrailə dayandırdığını desə də, fəallar silah ixracına tam qadağanın tətbiq edilməsini tələb ediblər.
BMT-nin Silah Ticarəti Müqaviləsinə görə – ki, Kanada onu imzalayıb – imza atan ölkələr silahların, onların müharibə cinayətlərində, soyqırımda və ya mülki şəxslərə qarşı istifadə ediləcəyini bildikləri halda, həmin ölkələrə silah göndərə bilməzlər.
Kanada parlamenti 2024-cü ilin martında silah ixracının dayandırılması ilə bağlı məcburi olmayan bir qətnamə qəbul etsə də, sabiq xarici işlər naziri Melani Coli sentyabr ayında bildirib ki, hökumət 2024-cü il yanvarın 8-dən bəri heç bir yeni ixrac icazəsinə razılıq verməyib və təxminən 30 əvvəlki icazə dayandırılıb. Lakin o, eyni zamanda, Kanadada istehsal olunan silah hissələrinin İsrailə satılmasına dair elan edilmiş ABŞ müqaviləsinə qarşı çıxıb.
Hesabatda qeyd olunur ki, Kanada ABŞ ilə onilliklərə dayanan müdafiə sazişi çərçivəsindədir və bu, Kanada istehsalı olan silahların və komponentlərinin əksəriyyətinin ixrac icazəsi olmadan ABŞ-a göndərilməsinə imkan verir. Araşdırmaya görə, bu, bəzi şəxslərin “şəffaflıq qaydalarındakı qara dəlik” adlandırdığı bir vəziyyət yaradır və Kanada silahlarının ABŞ vasitəsilə İsrailə çatması ilə bağlı narahatlıqları artırır.
Mart ayında müharibə əleyhdarı olan Project Ploughshares təşkilatının yaydığı hesabatda bildirilirdi ki, Kanada hökumətinə məxsus bir agentlik 2024-cü ilin sentyabrında ABŞ Müdafiə Nazirliyi ilə müqavilə imzalayıb. Müqavilə, 155 mm-lik mərmilərin atəşlənməsində istifadə olunan mərmi itələyici maddələrin tədarükünü nəzərdə tutur və həmin mərmilərin “İsrail”ə göndərilməsi planlaşdırılırdı. Bu isə, Qəzzaya qarşı intensiv bombardman davam edərkən baş verib.
Truthout hesabatında vurğulanır ki, Kanada hökumətinin məlumatları təkcə 2024-cü ildə, yanvar ayında dondurma qərarından əvvəl verilmiş 164 lisenziya əsasında, “İsrail”ə 13,8 milyon ABŞ dolları (18,9 milyon Kanada dolları) dəyərində birbaşa silah və hərbi avadanlıq ixrac edildiyini göstərir.
Kanada Xarici İşlər Nazirliyi öz hesabatında qeyd edib ki, “8 yanvar 2024-dən etibarən biz yeni heç bir icazə verməmişik və əlavə yoxlama üçün mövcud olan məhdud sayda icazə dayandırılıb.”
Kanada hesabatı hökuməti ikitərəfli tam silah embarqosu tətbiq etməyə çağırır. Bu, əvvəlki bütün icazələrin ləğvini, həmçinin İsrail silahlarının Kanadaya idxalının da qadağan edilməsini nəzərdə tutur.
Hesabat, həmçinin, Kanada hökumətindən silahların ABŞ vasitəsilə “İsrail”ə dolayı köçürülməsini dayandırmağı tələb edir. Bunun üçün isə, həmin silahların İsrail ordusuna keçməsini istisna edən son istifadə təminatlarının tətbiqi tövsiyə olunur.