Britaniyanın “The Guardian” qəzeti tərəfindən aparılan araşdırma göstərib ki, Avropanın ən böyük raket istehsalçısı olan MBDA şirkəti İsrail işğalçı rejiminə GBU-39 tipli bombalarda istifadə olunan əsas komponentləri təmin edir. Bu bombalar, yüzlərlə fələstinlinin, o cümlədən uşaqların şəhid olduğu, məktəblərin və məcburi köçkün düşərgələrinin yerlə bir edildiyi bir sıra hava hücumlarında istifadə olunub.
MBDA-nın ABŞ-ın Alabama ştatında yerləşən zavodu, Boeing şirkəti tərəfindən istehsal olunan GBU-39 bombalarına quraşdırılan və atıldıqdan sonra açılıb bombanı hədəfə dəqiq yönəldən qanadları istehsal edir. Bu qanadların satışından əldə olunan gəlir MBDA-nın Britaniya filialına ötürülür, daha sonra isə şirkətin əsas mərkəzi olan Fransaya göndərilir.
“The Guardian”ın “Disclose” və “Follow the Money” platformaları ilə birgə apardığı araşdırmaya görə, keçən il şirkət təxminən 350 milyon funt sterlinq qazancı səhmdarları arasında bölüşdürüb. Bu səhmdarlar arasında Böyük Britaniyanın BAE Systems, Fransanın Airbus və İtaliyanın Leonardo şirkətləri də var.
Böyük Britaniyanın xarici işlər naziri David Lammy, ötən ilin sentyabrında beynəlxalq humanitar hüququn ciddi şəkildə pozulması riski səbəbilə bəzi silah ixrac lisenziyalarının dayandırıldığını açıqlasa da, araşdırma göstərib ki, bu qərarın təsiri məhduddur. Çünki bu qərar Britaniya xaricində fəaliyyət göstərən törəmə şirkətləri, məsələn, ABŞ-dakı MBDA Inc-i əhatə etmir. Həmin şirkət isə hələ də Boeing-ə bu bombalar üçün komponentlər göndərməkdə davam edir.
Araşdırmaya görə, GBU-39 bombaları ilə həyata keçirilən 24 sənədləşdirilmiş hücum nəticəsində ən azı 500 fələstinli şəhid olub, onların azı 100-ü uşaq olub. Bu hücumların əksəriyyəti gecə saatlarında və xəbərdarlıq edilmədən həyata keçirilib. Hədəflər arasında məktəblər, məscidlər və qaçqın düşərgələri yer alıb. Məsələn, 26 may tarixində Qəzzadakı Fəhmi Əl-Cərcəvi məktəbinə edilən hücum nəticəsində 36 fələstinli, o cümlədən uşaqlar şəhid olub. Bu hücumdan yalnız Hanən Əl-Vadiyyə adlı azyaşlı qız sağ çıxıb – o, ağır yanıq xəsarətləri alıb və ailəsinin bütün üzvlərini itirib.
MBDA şirkəti Boeing-lə qanadlar üzrə müqaviləsinin mövcudluğunu təsdiqləsə də, “beynəlxalq və milli silah ticarəti qanunlarına riayət etdiklərini” bildirib. Amma ABŞ-dakı fəaliyyətlərini dayandırmağı və ya İsraillə bağlı təchizat zəncirini yenidən nəzərdən keçirməyi düşünmədiklərini açıq şəkildə bildirməkdən imtina ediblər.
BMT və Amnesty International başda olmaqla bir sıra hüquq-müdafiə təşkilatları bu tip bombalardan istifadə edilərək həyata keçirilən hücumları sənədləşdiriblər və onları mümkün müharibə cinayətləri kimi xarakterizə ediblər. Çünki hücumlar sıx məskunlaşmış yaşayış yerlərinə yönəlmiş və mülki şəxslərin qorunması üçün lazımi tədbirlər görülməmişdir.
ABŞ Müdafiə Nazirliyi isə bildirib ki, 2023-cü ilin oktyabr ayından etibarən İsrailə təxminən 4800 GBU-39 bombası göndərilib – bu, həm birbaşa silah satışları, həm də ABŞ ordusunun ehtiyatlarından təminat yolu ilə baş verib. Bu bombalar, Vaşinqtonun İsrailə göstərdiyi hərbi yardım proqramının bir hissəsidir.
BMT-nin Fələstin ərazilərində insan hüquqları üzrə xüsusi məruzəçisi Françeska Albanese isə bu barədə bildirib: “Qazanc soyqırımı davam etdirən əsas səbəbdir.” Onun sözlərinə görə, araşdırmada açıqlanan faktlar “buzdağının yalnız görünən hissəsidir”, çünki Qəzzadakı mülki əhaliyə qarşı törədilən qətliamlardan gəlir əldə edən özəl silah şirkətləri indiyədək cəzalandırılmayıb və məsuliyyətdən yayınmaqda davam edirlər.